Bączek, gmina Skarszewy, powiat starogardzki, woj. pomorskie.
Cmentarz dawnej gminy żydowskiej w Skarszewach, położony 3 km. od centrum miejscowości w pobliżu jeziora Borówno Wielkie.
Powstanie cmentarza datuje się na koniec XVIII w. Według karty cmentarza założony został w XIX w.
W okresie międzywojennym cmentarz był otoczony ceglanym murem z kutą, żelazną bramą. Przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy.
W czasie wojny właścicielem lasu na terenie którego znajduje się cmentarz był Ernst Gunther Modrow. Kreisleiter NSDAP znany z okrucieństwa wobec Polaków i Żydów. Teren cmentarza i jego okolice stały się miejscem egzekucji dokonywanych w 1939 r. na Polakach, Żydach i Romach. W zbiorowej mogile na cmentarzu pochowano około 250 ofiar. Na przełomie 1944 r. i 1945 r., Niemcy nakazali wykopanie i spalenie ciał, chcąc w ten sposób zatrzeć ślady popełnionej zbrodni.
Cmentarz przetrwał drugą wojnę w stosunkowo dobrym stanie. Przez kolejne lata ulegał powolnej dewastacji, destrukcji uległo ogrodzenie i dom przedpogrzebowy. Jeszcze w latach 70 XX w. istniała aleja rabinów, z płytami nagrobnymi z czarnego marmuru i złoconymi inskrypcjami. Około 1977-1978 roku zniknęła większość nagrobków, nadających się do ponownego wykorzystania w zakładach kamieniarskich.
W 1989 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Przez lata zapomniany, uległ kompletnej dewastacji. Dopiero w 2004 r. z inicjatywy Sławomira Sikory, pierwowzoru bohatera filmu "Dług", na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe. Wycięto dziką roślinność, oczyszczono nagrobki, z pod ziemi wydobyto kilka macew.
Niestety po krótkim czasie od oczyszczenia na teren wkroczyli wandale. W kolejnych latach doszło do następnych aktów dewastacji.
Obecnie na cmentarzu pozostało kilkadziesiąt nagrobków w różnym stanie zachowania. Głównie betonowe obramowania i pojedyńcze stele.
Źródło:
Karta cmentarza: nr karty: 15937, data dokumentu: 1986-05-01, autor: Gzowski J.
Zasób: Ewidencja zabytków nieruchomych. Identyfikator: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_EN.115662
H. Domańska, Kamienne drzewo płaczu. Gminy żydowskie województwa gdańskiego, ich dzieje i zabytki,
Gdańsk 1991.
Dorota Abramowicz, Zanikające cmentarze na Pomorzu i bezkarność grabieżców grobów, Dziennik Bałtycki. online: https://dziennikbaltycki.pl/zanikajace-cmentarze-na-pomorzu-i-bezkarnosc-grabiezcow-grobow-zdjecia-reportaz/ar/974325 dostęp: 20.07.2024
Materiały własne: na podstawie oględzin cmentarza żydowkiego w Bączku, 07.2024.